Ona plata qanday ishlaydi?

Ona plata (yoki matritsa plata) kompyuterning asosi va uning barcha komponentlari uchun birlashma nuqtasidir. Bu plataning vazifasi - barcha kompyuter komponentlarini, jumladan, protsessor (CPU), xotira (RAM), saqlash qurilmalari va kengaytirish platalarini o'zaro bog'lash va ularning birgalikda ishlashini ta'minlash. Bu galgi maqolada ona plata haqida batafsil ko‘rib chiqamiz.

1. Tuzulishi va ishlash tamoyili
2. Ona plata turlari
3.Ona plata tanlashda nimalarga e'tibor berish kerak?

Tuzulishi va ishlash tamoyili

Ona plata murakkab tuzilmaga ega bo'lib, turli qism va interfeyslardan iborat:

1) Protsessor joylashuvi (Socket) – bu protsessorning joylashadigan va u bilan to'g'ridan-to'g'ri bog'lanadigan qismi.
2) Chipset – asosiy boshqaruv tizimi bo'lib, protsessor bilan boshqa komponentlar o'rtasidagi ma'lumot almashinuvini boshqaradi.
3) Xotira joylari (DIMM slotlari) – bularda RAM xotira modullari o'rnatiladi.
4) Kengaytirish slotlari (PCIe, PCI) – bu joylarga esa grafik karta, ovoz kartasi kabi qo'shimcha platalar o'rnatiladi.
5) SATA va M.2 portlari –  qattiq disklar va SSD’lar kabi saqlash qurilmalarini ulash uchun xizmat qiladi.

Ona plata energiya manbaidan kuchlanishni qabul qiladi va uni komponentlarga tarqatadi. Kompyuter yoqilganda, protsessor va xotira ona plataning buyruqlarini amalga oshiradi, bu esa butun tizimni ishga tushira boshlaydi. Ona plata komponentlar o'rtasidagi ma'lumot almashinuvini boshqaradi va ularning birgalikda ishlashini ta'minlaydi. 

Ona plata turlari

Ona platalar bir nechta turga bo'linadi, ularning turlari asosan o'lchamlari, foydalanish maqsadlari va qo'llab-quvvatlaydigan komponentlarga bog'liq. Quyida eng ko'p ishlatiladigan ona plata turlari keltirilgan:

1) ATX (Advanced Technology eXtended)

O'lchami: 305 x 244 mm

Xususiyatlari: Bu eng keng tarqalgan ona plata turi bo'lib, katta o'lchamli kompyuter korpuslari uchun mos keladi. U ko'p sonli kengaytirish slotlari (PCIe), RAM joylari va saqlash portlarini taklif qiladi. Katta hajmi tufayli, yaxshi sovutish imkoniyatlari mavjud.

Foydalanish: Ish stantsiyalari, o'yin kompyuterlari va boshqa yuqori samarali tizimlar uchun ideal.

2) Micro-ATX

O'lchami: 244 x 244 mm

Xususiyatlari: Micro-ATX ona platalari kichikroq bo'lib, ATX platalariga nisbatan kamroq kengaytirish imkoniyatlari mavjud. Ammo, bu hali ham qudratli tizimlarni yaratish uchun yetarli bo'lgan funktsiyalarni taqdim etadi.

Foydalanish: Kichikroq ish stantsiyalari yoki o'yin kompyuterlari uchun yaxshi variant.

3) Mini-ITX

O'lchami: 170 x 170 mm

Xususiyatlari: Mini-ITX platalari eng kichiklardan biri bo'lib, juda ixcham kompyuter tizimlarini yaratish uchun mo'ljallangan. Kichik o'lchamlari sababli, kamroq kengaytirish slotlari mavjud, ammo bu o'lcham o'zaro qulaylik va kuchli ishlashni ta'minlaydi.

Foydalanish: HTPC (Home Theater PC), mini-kompyuterlar, va ixcham shaxsiy kompyuterlar uchun ideal.

4) Extended ATX (E-ATX)

O'lchami: 305 x 330 mm

Xususiyatlari: E-ATX ona platalari ATX platalaridan kattaroq bo'lib, ko'proq kengaytirish imkoniyatlarini va ko'plab xotira joylarini taklif etadi. Bu ular yuqori darajadagi o'yin kompyuterlari yoki ish stantsiyalari uchun ideal qiladi.

Foydalanish: Juda yuqori samarali tizimlar, serverlar, va boshqa katta ish yuki talab qiladigan kompyuterlar uchun mo'ljallangan.

5) FlexATX

O'lchami: 229 x 191 mm

Xususiyatlari: Bu Micro-ATX ona platasining yanada ixcham shakli bo'lib, kichik tizimlarni yaratish uchun mo'ljallangan.

Foydalanish: Kichik korpusli tizimlar va shaxsiy kompyuterlar uchun ishlatiladi.

Ona plata tanlashda nimalarga e'tibor berish kerak?

 

Ona plata tanlashda quyidagi omillarni hisobga olish kerak:

-Protsessor mosligi. Sizning tanlagan protsessoringiz ona plata bilan mos kelishi lozim.

- Kengaytirish imkoniyatlari: Kelajakda kengaytirish uchun zarur slotlar va portlar mavjudligini tekshiring.

- Chipset turi: Chipset tizimning ishlashiga katta ta'sir ko'rsatadi. Yangi avlod chipsetlari ko'proq imkoniyatlarga egai.

- Material va sifat: Ona plataning sifati uning uzoq muddat ishlashini ta'minlaydi.

Shunday qilib, ona plata kompyuterning yuragi hisoblanadi. Uning to'g'ri tanlovi va o'rnatilishi kompyuteringizning samaradorligini ta'minlaydi.

Siz ham kompyuter texnologiyalariga qiziqsangiz, «Najot Ta'lim» AyTi kurslari uchun ro‘yxatdan o‘ting.

Ro'yxatdan o'tish