Bugungi kunda multitasking deyarli har bir ish joyida talab qilinadi. Bir vaqtning o‘zida email’lar, messenjerlardagi xabarlar, uchrashuvlar, hujjatlar va shaxsiy vazifalar orasida yashashga o‘rganib qolganmiz. Ko‘pchilik ish beruvchilar ham “tezkor muhitda ishlay olish”, “bir nechta vazifani parallel olib borish” kabi talablarni ochiq-oydin yozadi. Shu sababli multitasking zamonaviy mutaxassis uchun muhim ko‘nikma sifatida ko‘riladi.

Ammo muammo shundaki, multitasking ko‘pchilik tasavvur qilgandek har doim ham foydali emas. Aksincha, noto‘g‘ri multitasking insonni tezroq charchatadi, diqqatni pasaytiradi va ish samaradorligini kamaytiradi. Tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, odamlarning juda kichik qismi — taxminan 2–3 foizi — multitaskingni samaradorlikni yo‘qotmasdan bajarishi mumkin. Qolganlarning aksariyati esa multitasking qilayapman deb o‘ylab, aslida ishlar orasida doimiy sakrash bilan shug‘ullanadi.

Multitasking va task switching tushunchasi

Ko‘pchilik multitasking bilan task switching — ya’ni vazifalar orasida tez-tez almashishni bir tushuncha deb qabul qiladi. Masalan, hisobot yozish jarayonida Telegramdan xabar keladi, keyin Slack ochiladi, yana email tekshiriladi va oxir-oqibat yana hisobotga qaytiladi. Bu holatda miya bir nechta ishni bir vaqtda bajarmaydi, balki doimiy ravishda qayta moslashishga majbur bo‘ladi. Har bir almashinish esa vaqt va energiya yo‘qotilishiga olib keladi. Natijada odam kun oxirida ko‘p ish qilgandek tuyadi, lekin real natija kam bo‘ladi.

Haqiqiy multitasking qachon ishlaydi?

Haqiqiy multitasking boshqa prinsip asosida ishlaydi. Agar bajarilayotgan vazifalar bir-biriga xalaqit bermasa va miya resurslari to‘qnash kelmasa, parallel faoliyat samaradorlikni pasaytirmaydi. Masalan, yurib ketayotib gaplashish, uy yumushlarini bajarayotib audio material tinglash yoki sport paytida kundalik rejalarni o‘ylab chiqish shular jumlasidandir. Bu holatda miya bir vazifani “avtomatik”, ikkinchisini esa fikrlash orqali bajaradi.

Multitasking qachon foydali, qachon esa zararli bo‘ladi?

Shu sababli multitasking foydali bo‘lishi ham, zararli bo‘lishi ham vaziyatga bog‘liq. Kundalik, ma’muriy yoki tezkor ishlar uchun multitasking qulay bo‘lishi mumkin. Ammo murakkab muammo yechish, yangi bilim o‘rganish, muhim qaror qabul qilish yoki ijodiy ishlar paytida multitasking deyarli har doim salbiy natija beradi. Bunday vaziyatlarda butun e’tiborni bitta ishga qaratish ya’ni single-tasking eng to‘g‘ri yondashuv hisoblanadi.

Multitaskingni to‘g‘ri tashkil qilish nimadan boshlanadi?

Multitaskingni to‘g‘ri tashkil qilish uchun avvalo ishga bo‘lgan yondashuvni o‘zgartirish kerak. Ishlarni tartibsiz ravishda kun bo‘yi bajarish o‘rniga, o‘xshash vazifalarni bir vaqt oralig‘iga jamlash samaradorlikni sezilarli oshiradi. Email va xabarlarni har besh daqiqada tekshirish o‘rniga, ular uchun maxsus vaqt ajratish miya yuklamasini kamaytiradi. Shuningdek, texnologiyadan ongli foydalanish ham muhim rol o‘ynaydi. Avtomatik filtrlar, eslatmalar, rejalashtirish vositalari oddiy qarorlarni insondan olib, miyani muhim vazifalar uchun bo‘shatadi.

Ishchi xotira va multitasking o‘rtasidagi bog‘liqlik

Multitaskingni yaxshi bajara oladigan insonlarda yana bir muhim sifat bor — bu ishchi xotiraning rivojlanganligi. Ishchi xotira bir vaqtning o‘zida bir nechta ma’lumotni ushlab turish va ular bilan ishlash qobiliyatidir. Uni rivojlantirish uchun yangi til o‘rganish, yodlash mashqlari yoki mantiqiy fikrlashni talab qiladigan mashg‘ulotlar foydali bo‘ladi. Shu bilan birga, dam olish ham multitaskingning ajralmas qismi hisoblanadi. Doimiy charchoq holatidagi miya eng oddiy vazifalarni ham parallel bajara olmaydi.

 

Multitasking qaysi kasblar uchun majburiy ko‘nikma hisoblanadi?

Ba’zi kasblarda multitasking shunchaki foydali emas, balki majburiy hisoblanadi. Masalan, administratorlar va ijrochi yordamchilar bir vaqtning o‘zida kalendar boshqaradi, qo‘ng‘iroqlarni qabul qiladi, hujjatlar bilan ishlaydi va favqulodda vaziyatlarga javob beradi. Shifokorlar va hamshiralar bir nechta bemorning holatini kuzatib boradi, muolajalarni amalga oshiradi va hujjatlarni yuritadi. Mijozlarga xizmat ko‘rsatish mutaxassislari bir vaqtning o‘zida muloqot qiladi, tizimlar bilan ishlaydi va muammolarni hal qiladi. Marketing menejerlari esa bir nechta kampaniya, platforma va natijalarni parallel boshqarishga majbur bo‘ladi. Bu sohalarda multitaskingsiz samarali ishlash deyarli imkonsiz.

Ish qidirishda multitaskingni qanday aniqlash mumkin?

Ish qidirish jarayonida ham multitasking muhim signal bo‘lishi mumkin. Agar vakansiyada tez-tez “dinamik muhit”, “bir nechta vazifani boshqarish”, “deadline bilan ishlash” kabi iboralar uchrasa, bu lavozim multitasking talab qilishidan dalolat beradi. Intervyu jarayonida oddiy ish kunida nechta vazifa parallel olib borilishi so‘ralishi ham bejiz emas.

Multitaskingni o‘rganish va rivojlantirish mumkinmi?

Multitasking tug‘ma qobiliyat emas. To‘g‘ri yondashuv, amaliy mashq va aniq tizim bilan har kim bu ko‘nikmani rivojlantirishi mumkin. Muhimi, multitaskingni ko‘paytirish emas, balki uni ongli tarzda boshqarishni o‘rganishdir.

Multitasking o‘z-o‘zidan na foydali, na zararli. Uning ta’siri uni qanday qo‘llashingizga bog‘liq. Qachon vazifalarni birlashtirish mumkinligini va qachon faqat bitta ishga e’tibor qaratish kerakligini tushungan inson yanada samarali, kamroq stressli va yuqori sifatli natijalarga erishadi. To‘g‘ri yondashuv bilan multitasking charchoq manbai emas, balki professional ustunlikka aylanadi.