Siz endigina data tahlilni o‘rganayotgan bo‘lsangiz, mijozlar xatti-harakatlarini tushunishga harakat qilayotgan biznes egasi bo‘lsangiz yoki shunchaki data inqilobiga qiziqsangiz, SQL’ning tahlildagi o‘rni nihoyatda muhim. Eng yoqimli tomoni esa shundaki, u ko‘ringanidek murakkab emas. Keling, SQL qanday qilib data bilan ishlash uslubingizni butunlay o‘zgartirishi va nega uni o‘zlashtirish bu yil qabul qiladigan eng to‘g‘ri qarorlardan biri bo‘lishi mumkinligini ko‘rib chiqamiz.

SQL nima va nima uchun sizga kerak?

SQL, ya’ni Structured Query Language, ma’lumotlar bazasi bilan ishlash uchun mo‘ljallangan universal til hisoblanadi. Uni siz bilan kompaniyangiz tizimlarida saqlanayotgan millionlab ma’lumotlar orasidagi tarjimon deb tasavvur qilish mumkin. 2024-yilda o‘tkazilgan Stack Overflow dasturchilar so‘roviga ko‘ra, SQL hanuzgacha eng talab yuqori bo‘lgan ko‘nikmalardan biri bo‘lib qolmoqda va professional dasturchilarning 51 foizdan ortig‘i undan muntazam foydalanadi.

SQL’ni alohida ajratib turadigan jihat shundaki, u savol berish uchun yaratilgan. Masalan, o‘tgan chorakda qaysi mahsulot eng yaxshi sotilganini bilmoqchimisiz? SQL bunga javob beradi. Eng ko‘p xarajat qiladigan mijozlaringizni aniqlamoqchimisiz? SQL bu vazifani ham uddalaydi. Biznesingizda mavsumiy o‘zgarishlar bormi, degan savolga javob izlayapsizmi? Bu yerda ham SQL yordamga keladi.

SQL zamonaviy data tahlilini qanday kuchaytiradi?

SQL zamonaviy data tahlilining asosiy dvigateli hisoblanadi. Avvalo, u ma’lumotlarni juda tez olish imkonini beradi. Excel fayllarida soatlab saralash va qo‘lda ishlashni unutishingiz mumkin. SQL so‘rovlari ulkan ma’lumotlar bazasidan aynan kerakli ma’lumotni ajratib beradi. To‘g‘ri optimallashtirilgan SQL so‘rovi gigabaytlab ma’lumotni qayta ishlay oladi. Shu sababli real vaqtga yaqin tahlil qilish imkoniyati paydo bo‘ladi. Tadqiqotlarga ko‘ra, SQL asosida ishlaydigan tahlil tizimlaridan foydalangan kompaniyalar qaror qabul qilish jarayonini an’anaviy usullarga nisbatan 60 foizgacha tezlashtirgan.

Murakkab ma’lumotlar o‘rtasidagi bog‘liqliklarni tushunish

Keyingi muhim jihat — murakkab ma’lumotlar orasidagi bog‘liqliklarni oson tushunish imkoniyati. Haqiqiy hayotdagi ma’lumotlar doimo bir-biri bilan bog‘langan bo‘ladi. Mijozlar jadvali buyurtmalar jadvali bilan, buyurtmalar mahsulotlar bilan, mahsulotlar esa ombor ma’lumotlari bilan ulanadi. SQL’dagi bog‘lash mexanizmlari bu aloqalarni birlashtirib, yagona tahlil qilish imkonini beradi. Chunki biznes savollari hech qachon alohida holda bo‘lmaydi. Siz faqatgina umumiy savdo raqamlarini emas, balki hududlar, mijoz segmentlari, mahsulot toifalari va hatto tashqi omillar kesimida ham tahlil qilishni xohlaysiz. SQL bunday ko‘p qatlamli tahlillarni amalga oshirish imkonini beradi.

Ma’lumotlarni tozalash va tayyorlashda SQL’ning roli

SQL’ning yana bir kuchli tomoni — ma’lumotlarni tozalash va tayyorlash jarayonidir. Ko‘pchilik bilmaydi, ammo data mutaxassislarining taxminan 80 foiz vaqti ma’lumotlarni tahlil qilishdan ko‘ra, ularni tozalashga ketadi. SQL bu jarayonni sezilarli darajada tezlashtiradi. Takroriy yozuvlarni olib tashlash, noto‘g‘ri yoki turli formatdagi sanalarni yagona ko‘rinishga keltirish, minglab mahsulotlarni avtomatik ravishda toifalarga ajratish kabi ishlar SQL orqali juda tez bajariladi. Boshqa vositalarda uzoq vaqt talab qiladigan vazifalar SQL’da bir nechta mantiqiy shartlar orqali hal qilinadi.

SQL biznes bilan birga qanday kengayadi?

SQL’ning yana bir katta afzalligi — u biznes bilan birga o‘sadi. Oddiy jadval dasturlari katta hajmdagi ma’lumotlar oldida tezda ishdan chiqadi. SQL asosidagi ma’lumotlar bazalari esa minglab yozuvlardan tortib milliardlab ma’lumotlargacha bemalol ishlay oladi. Masalan, Netflix kabi yirik kompaniyalar foydalanuvchilarga mos kontent tavsiya qilish uchun juda katta hajmdagi ma’lumotlarni SQL asosida tahlil qiladi. Bugungi kunda bunday kengayish imkoniyati zamonaviy bulut texnologiyalari orqali deyarli har qanday biznes uchun ochiq.

SQL haqida eng ko‘p beriladigan savollar

SQL bo‘yicha eng ko‘p beriladigan savollardan biri SQL va Excel o‘rtasidagi farq bilan bog‘liq. Excel kichik hajmdagi ma’lumotlar va tezkor hisob-kitoblar uchun juda qulay. Ammo katta hajmdagi ma’lumotlar, murakkab bog‘liqliklar va takrorlanadigan tahlillar uchun SQL ancha kuchli hisoblanadi. Bundan tashqari, SQL so‘rovlari qayta ishlatish va tekshirish uchun qulay bo‘lib, tahlil jarayonini shaffof qiladi. Excel’ni kalkulyatorga qiyoslash mumkin bo‘lsa, SQL to‘liq ishlab chiqarish zavodiga o‘xshaydi.

Ko‘pchilik SQL real vaqt rejimida ishlay oladimi, deb ham qiziqadi. Zamonaviy SQL tizimlari real vaqtga yaqin tahlil qilish imkonini beradi. Xotira asosida ishlovchi bazalar va optimallashtirilgan mexanizmlar tufayli natijalar millisekundlarda qaytariladi. Shu sababli SQL monitoring tizimlari, boshqaruv panellari va tezkor hisobotlar uchun juda mos keladi.

Sun’iy intellekt va mashinali o‘rganish davrida SQL dolzarbligini yo‘qotmayaptimi, degan savol ham dolzarb. Aksincha, u yanada muhimlashmoqda. Sun’iy intellekt modellari toza va tartibli ma’lumotlarga muhtoj, bu ma’lumotlar esa ko‘pincha SQL orqali tayyorlanadi. Data mutaxassislar modellarni ishga tushirishdan oldin ma’lumotlarni ajratish va qayta ishlash uchun katta vaqtni aynan SQL’da sarflashadi. Bundan tashqari, SQL boshqa tahlil vositalari bilan juda yaxshi ishlaydi. Shu sababdan, Najot Ta'limning Data analitika kursida ham Excel, Python, Power BI, Statistik tahlillar bilan birga SQL ham o'rgatiladi.

Nega SQL ko‘pchilik tahlil vositalaridan ustun?

Bugun ko‘plab tahlil vositalari mavjud bo‘lsa-da, SQL ko‘pchilik vazifalar uchun asos bo‘lib qolmoqda. Sababi, u deyarli barcha platformalar bilan mos ishlaydi, katta hajmdagi ma’lumotlarda juda tez, iqtisodiy jihatdan qulay va foydalanuvchiga to‘liq nazorat beradi. Agar siz nimanidir tasavvur qila olsangiz, SQL orqali uni amalga oshirishingiz mumkin.

Xulosa

Ma’lumotlar hajmi ortib borar ekan, ularni tahlil qiluvchi va foydali xulosaga aylantiruvchi Data analitiklar qadri kompaniyalarda ustun bo'lib boraveradi. SQL bu jarayonning markazida turadi va yaqin yillarda ham o‘z ahamiyatini yo‘qotmaydi. 

Data analitika kursiga ro‘yxatdan o‘tish
Administratorga bog'lanish
77-888-9-888